{"4":"

🦔 Jeże w Polsce – biologia, zwyczaje, ciekawostki

\n
\n🔹 W Polsce występują dwa gatunki: jeż wschodni (Erinaceus concolor), spotykany niemal w całym kraju, oraz jeż europejski/zachodni (E. europaeus), którego wschodnia granica zasięgu biegnie przez Śląsk, Ziemię Lubuską i Pomorze Szczecińskie.
\n
\n\n\n

📏 Wygląd i rozmiary

\n
\n🔹 Największy polski ssak owadożerny: długość ciała 13,5–26,5 cm, masa 800–1200 g.
\n🔹 Wierzch ciała pokrywają szarobrunatne kolce, spód – biało-szare futro.
\n🔹 Małe oczy, krótkie zaokrąglone uszy ukryte w sierści, ogonek ok. 20 mm.
\n
\n\n\n

🪡 Najeżone igły

\n
\n🔹 6000–8000 kolców o długości ok. 2 cm – to zmodyfikowane, wypełnione powietrzem włosy.
\n🔹 Barwa: białe nasady i końcówki, środek brązowo-czarny; zdarzają się albinosy z białymi kolcami.
\n🔹 Specjalny układ mięśni pozwala nastroszyć kolce i zwinąć się w szczelny kłębek – skuteczna ochrona przed drapieżnikami.
\n
\n\n\n

🌙 Dokąd tupta nocą jeż?

\n
\n🔹 Samotnik łączący się w pary tylko w okresie godów; świetny pływak i wspinacz.
\n🔹 Nocą potrafi pokonać nawet 2 km w poszukiwaniu pokarmu.
\n🔹 Mit o „noszeniu” grzybów i owoców na kolcach – nieprawdziwy.
\n🔹 Dieta: głównie dżdżownice, ślimaki, owady; bywa wszystkożerny (także płazy, jaja ptasie, grzyby, owoce).
\n🔹 Niewrażliwy na jad ropuch; poluje nawet na żmije – pomagają kolce i częściowa odporność na jad.
\n🔹 Osobliwy odruch: przy silnych zapachach/ smakach pieni ślinę i rozprowadza ją po kolcach – cel nieznany (porównuje się do reakcji kotów na kocimiętkę).
\n
\n\n\n

👶 Kolczaste oseski

\n
\n🔹 Gody burzliwe: samiec krąży wokół samicy, ta stroszy kolce; dopuszcza po opuszczeniu kolców.
\n🔹 Ciąża ok. 5 tygodni; w IV–V rodzi się 1–9 młodych.
\n🔹 Młode rodzą się z miękkimi białymi kolcami pod błonką, która pęka po porodzie.
\n🔹 Po 11 dniach potrafią zwijać się w kulkę, po 14 dniach otwierają oczy; długość życia w naturze ok. 6 lat.
\n
\n\n\n

🍂 Siedliska i zimowy sen

\n
\n🔹 Lasy liściaste, zarośla, parki, ogrody, działki – ważna obecność drzew i krzewów.
\n🔹 Dzienny spoczynek: pod liśćmi, w jamkach, rozpadlinach; aktywność od zmierzchu do świtu.
\n🔹 Hibernacja: X–IV w wyścielonej norce; temp. ciała spada z 36°C do ok. 1°C, tętno z ~180 do ~20/min.
\n🔹 Precyzyjna termoregulacja: przy zbyt niskiej temp. otoczenia ciało „podbija” do ok. 5°C, by przetrwać.
\n
\n\n\n

⚠️ Zagrożenia

\n
\n🔹 Naturalni wrogowie: psy, lisy, borsuki, sowy; bardzo dokuczliwe pasożyty (zwłaszcza kleszcze – nawet do 60 szt.).
\n🔹 Ruch drogowy: jeże często padają ofiarą aut – zamiast uciekać, zwijają się w kulkę.
\n🔹 Jeż jest w Polsce pod ochroną; nie wolno go przetrzymywać w domu.
\n
\n\n\n

💡 Ciekawostki

\n
\n🔹 Dawniej wykorzystywano krew i części ciała jeża w medycynie ludowej; kolce służyły m.in. jako igły prosektoryjne.
\n🔹 W starożytnym Rzymie (IV w. p.n.e.) jeże hodowano na mięso i kolce (używane np. jako wrzeciona).
\n🔹 Uważano, że jeż w obejściu przynosi szczęście; dziś ceniony jako „sanitariusz” ogrodów, ogranicza szkodniki.
\n🔹 Autor tekstu źródłowego: Anna Pikus.
\n\n","6":"

🦔 Erizos en Polonia – biología, hábitos y curiosidades

\n
\n🔹 En Polonia viven dos especies: el erizo oriental (Erinaceus concolor), casi en todo el país, y el erizo europeo/occidental (E. europaeus), cuyo límite oriental pasa por Silesia, Lubusz y Pomerania Occidental.
\n
\n\n\n

📏 Aspecto y tamaño

\n
\n🔹 El mayor mamífero insectívoro de Polonia: 13,5–26,5 cm; 800–1200 g.
\n🔹 Dorsal gris-marrón con espinas; vientre blanquecino; ojos pequeños, orejas cortas, cola ≈ 20 mm.
\n
\n\n\n

🪡 Un traje de espinas

\n
\n🔹 6.000–8.000 espinas de ~2 cm – pelos modificados y huecos.
\n🔹 Puntas y bases blancas, centro marrón-negro; existen albinos con espinas blancas.
\n🔹 Músculos especiales erizan las espinas y permiten hacerse una bola compacta ante los depredadores.
\n
\n\n\n

🌙 Caminante nocturno

\n
\n🔹 Solitario; forma pareja solo en la época de celo; buen nadador y trepador.
\n🔹 Puede recorrer hasta 2 km por noche.
\n🔹 El mito de que “transporta” frutas y setas en las espinas es falso.
\n🔹 Dieta: principalmente lombrices, babosas e insectos; también anfibios, huevos, hongos y frutos.
\n🔹 Tolera toxinas de sapos; caza incluso víboras gracias a sus espinas y resistencia parcial al veneno.
\n🔹 Conducta curiosa: ante olores/sabores fuertes produce saliva espumosa que unta en las espinas (función desconocida).
\n
\n\n\n

👶 Crías espinosas

\n
\n🔹 Cortejo agitado: el macho ronda; la hembra eriza hasta permitir la cópula.
\n🔹 Gestación ≈ 5 semanas; 1–9 crías en abril-mayo.
\n🔹 Nacen con espinas blandas y blancas bajo una membrana que se rompe tras el parto; ojos abiertos ~día 14; se hacen bola ~día 11.
\n🔹 Vida media en libertad ≈ 6 años.
\n
\n\n\n

🍂 Hábitat e hibernación

\n
\n🔹 Bosques caducifolios, matorrales, parques y jardines – imprescindibles árboles y arbustos.
\n🔹 Descanso diurno bajo hojas/huecos; activo del anochecer al amanecer.
\n🔹 Hiberna de oct. a abr.; T° corporal 36°C → ~1°C; pulso ~180 → ~20/min.
\n🔹 Termorregulación fina eleva a ~5°C si el frío ambiental es extremo.
\n
\n\n\n

⚠️ Amenazas

\n
\n🔹 Depredadores: perros, zorros, tejones, búhos; parásitos (garrapatas numerosas) pueden debilitarlo.
\n🔹 Carreteras: a menudo muere atropellado porque se hace bola en vez de huir.
\n🔹 Especie protegida en Polonia – prohibido mantenerla en casa.
\n
\n\n\n

💡 Curiosidades

\n
\n🔹 Antaño se usaban sangre/partes en remedios populares; espinas como agujas de disección.
\n🔹 En la Roma del s. IV a. C. se criaban por carne y espinas (husos).
\n🔹 Considerado amuleto de buena suerte; hoy es “sanitario” del jardín contra plagas.
\n🔹 Autora del texto polaco original: Anna Pikus.
\n\n","12":"

🦔 Igel in Polen – Biologie, Verhalten, Wissenswertes

\n
\n🔹 In Polen leben zwei Arten: der Östliche Igel (Erinaceus concolor), fast landesweit, und der Westeuropäische Igel (E. europaeus), dessen Ostgrenze über Schlesien, die Lebuser Region und Westpommern verläuft.
\n
\n\n\n

📏 Erscheinung und Maße

\n
\n🔹 Größtes einheimisches insektenfressendes Säugetier: 13,5–26,5 cm; 800–1200 g.
\n🔹 Oberseite mit graubraunen Stacheln, Unterseite hell; kleine Augen, kurze runde Ohren; Schwanz ≈ 20 mm.
\n
\n\n\n

🪡 Stachlige Rüstung

\n
\n🔹 6.000–8.000 Stacheln (~2 cm) – luftgefüllte, modifizierte Haare.
\n🔹 Weiße Basen/Spitzen, dunkelbraun-schwarzer Mittelteil; Albinos mit weißen Stacheln kommen vor.
\n🔹 Spezielle Muskulatur stellt Stacheln auf und ermöglicht das enge Einrollen zum Schutz.
\n
\n\n\n

🌙 Nächtlicher Wanderer

\n
\n🔹 Einzelgänger; Paarbildung nur zur Ranzzeit; guter Schwimmer und Kletterer.
\n🔹 Zur Nahrungssuche bis zu 2 km pro Nacht.
\n🔹 Der Mythos vom „Transport“ von Früchten/Pilzen auf dem Rücken ist falsch.
\n🔹 Nahrung: v. a. Regenwürmer, Schnecken, Insekten; auch Amphibien, Vogeleier, Pilze, Früchte.
\n🔹 Frisst sogar Kröten (giftresistent) und jagt Vipern – Stacheln + teilweise Giftresistenz helfen.
\n🔹 Merkwürdiges Verhalten: schäumender Speichel wird bei starken Gerüchen über die Stacheln verteilt (Zweck unbekannt).
\n
\n\n\n

👶 Stachelige Jungtiere

\n
\n🔹 Heftige Balz: Männchen umkreist; Weibchen stellt Stacheln, lässt später zur Paarung ab.
\n🔹 Tragzeit ≈ 5 Wochen; 1–9 Junge im April/Mai.
\n🔹 Geburt mit weichen, weißen Stacheln unter einer Membran; Augenöffnung ~Tag 14; Einrollen ab ~Tag 11.
\n🔹 Lebenserwartung in freier Wildbahn ≈ 6 Jahre.
\n
\n\n\n

🍂 Lebensräume & Winterschlaf

\n
\n🔹 Laubwälder, Gebüsche, Parks, Gärten – wichtig sind Bäume und Sträucher.
\n🔹 Tagesschlaf unter Laub/ in Spalten; aktiv von der Dämmerung bis zum Morgen.
\n🔹 Winterschlaf Okt–Apr: Körpertemp. 36°C → ~1°C; Herzschlag ~180 → ~20/min.
\n🔹 Feine Thermoregulation hebt bei extremer Kälte auf ~5°C an.
\n
\n\n\n

⚠️ Gefahren

\n
\n🔹 Feinde: Hunde, Füchse, Dachse, Eulen; starke Parasitenlast (v. a. Zecken, bis ~60) schwächt.
\n🔹 Verkehr: Igel werden oft überfahren – sie rollen sich ein statt zu fliehen.
\n🔹 In Polen geschützt; Haltung im Haus ist verboten.
\n
\n\n\n

💡 Kurioses

\n
\n🔹 Früher Volksmedizin aus Blut/Körperteilen; Stacheln als Sektionsnadeln.
\n🔹 Im Rom des 4. Jh. v. Chr. für Fleisch und Stacheln gezüchtet (als Spindeln genutzt).
\n🔹 Als Glücksbringer am Hof; heute nützlicher „Gärtner“ gegen Schädlinge.
\n🔹 Autorin des polnischen Ursprungstextes: Anna Pikus.
\n\n","13":"

🦔 Hedgehogs in Poland – biology, habits, facts

\n
\n🔹 Two species occur in Poland: the Eastern hedgehog (Erinaceus concolor), found almost nationwide, and the European/Western hedgehog (E. europaeus), whose eastern range runs through Silesia, Lubusz, and Western Pomerania.
\n
\n\n\n

📏 Appearance and size

\n
\n🔹 Poland’s largest insectivorous mammal: body length 13.5–26.5 cm; weight 800–1200 g.
\n🔹 Dorsal side with grey-brown spines, ventral side with whitish fur; tiny eyes, short rounded ears hidden in fur; tail ≈ 20 mm.
\n
\n\n\n

🪡 Armoured with spines

\n
\n🔹 6,000–8,000 spines ~2 cm long – modified, air-filled hairs.
\n🔹 Colour pattern: white bases and tips, dark brown-black middle; albino hedgehogs occur rarely.
\n🔹 A dedicated muscle system raises the spines and lets the hedgehog curl into a tight ball against predators.
\n
\n\n\n

🌙 Nocturnal wanderer

\n
\n🔹 Solitary, forming pairs only during the rut; surprisingly good swimmer and climber.
\n🔹 Can travel up to 2 km per night in search of food.
\n🔹 The “fruits and mushrooms carried on spines” story is a myth.
\n🔹 Diet: chiefly earthworms, slugs, insects; also amphibians, bird eggs, fungi, fruit.
\n🔹 Remarkable toxin tolerance: can eat toads; even preys on vipers – spines and partial venom resistance help.
\n🔹 Odd behaviour: strong odours/flavours trigger foamy saliva spread over spines (purpose unknown; compared to cats and catnip).
\n
\n\n\n

👶 Spiky newborns

\n
\n🔹 Courtship is noisy: male circles the female; she bristles until ready to lower spines.
\n🔹 Gestation ≈ 5 weeks; 1–9 young born in April–May.
\n🔹 Newborns have soft white spines under a membrane that ruptures after birth; eyes open c. day 14; by day 11 they can curl up.
\n🔹 Lifespan in the wild ≈ 6 years.
\n
\n\n\n

🍂 Habitat and hibernation

\n
\n🔹 Broadleaf woods, thickets, parks, gardens, allotments – shrubs/trees are essential.
\n🔹 Daytime rest under leaves or in small cavities; active from dusk till dawn.
\n🔹 Hibernation Oct–Apr in a lined burrow; body temp drops from 36°C to ~1°C; heart rate from ~180 to ~20/min.
\n🔹 Fine-tuned thermoregulation raises body temp to ~5°C if ambient cold becomes critical.
\n
\n\n\n

⚠️ Threats

\n
\n🔹 Predators: dogs, foxes, badgers, owls; heavy parasite loads (ticks – up to ~60) can debilitate or kill.
\n🔹 Roads: hedgehogs often become roadkill – they curl up instead of fleeing.
\n🔹 Protected species in Poland – keeping them at home is illegal.
\n
\n\n\n

💡 Did you know?

\n
\n🔹 Historically, hedgehog blood/parts were used in folk remedies; spines served as dissecting needles.
\n🔹 In 4th-century BCE Rome, hedgehogs were bred for meat and spines (used as spindles).
\n🔹 Considered bringers of good luck near homesteads; today valued garden “sanitarians” limiting pests.
\n🔹 Source author of the Polish text: Anna Pikus.
\n\n","14":"

🦔 Les hérissons en Pologne – biologie, mœurs, faits

\n
\n🔹 Deux espèces vivent en Pologne : le hérisson oriental (Erinaceus concolor), présent presque partout, et le hérisson européen/occidental (E. europaeus), dont la limite est passe par la Silésie, la Lubusz et la Poméranie occidentale.
\n
\n\n\n

📏 Aspect et mensurations

\n
\n🔹 Plus grand insectivore polonais : 13,5–26,5 cm; 800–1200 g.
\n🔹 Dorsum couvert d’épines brun-gris; ventre à pelage blanchâtre; petites oreilles rondes cachées dans la fourrure; queue ≈ 20 mm.
\n
\n\n\n

🪡 Armure d’épines

\n
\n🔹 6 000–8 000 épines d’environ 2 cm – poils modifiés et creux.
\n🔹 Pointe et base blanchâtres, centre brun-noir; des albinos existent (épines blanches).
\n🔹 Un système musculaire spécifique hérisse les épines et permet de se rouler en boule serrée contre les prédateurs.
\n
\n\n\n

🌙 Vagabond nocturne

\n
\n🔹 Solitaire, ne s’unit qu’en période de reproduction; bon nageur et grimpeur.
\n🔹 Parcourt jusqu’à 2 km par nuit.
\n🔹 Le mythe des fruits/champignons « portés » sur le dos est faux.
\n🔹 Régime : surtout vers de terre, limaces, insectes; aussi amphibiens, œufs d’oiseaux, champignons, fruits.
\n🔹 Tolère les toxines des crapauds; chasse parfois les vipères (épines + résistance partielle au venin).
\n🔹 Comportement étrange : salive mousseuse étalée sur les épines sous l’effet d’odeurs fortes (fonction inconnue).
\n
\n\n\n

👶 Bébés piquants

\n
\n🔹 Parade agitée : le mâle tourne autour; la femelle dresse ses épines puis les abaisse pour l’accouplement.
\n🔹 Gestation ≈ 5 semaines; 1–9 petits en avril-mai.
\n🔹 Épines molles et blanches à la naissance, sous une membrane qui se rompt après la mise bas; yeux ouverts vers le 14ᵉ jour; en boule dès ~11 jours.
\n🔹 Longévité à l’état sauvage ≈ 6 ans.
\n
\n\n\n

🍂 Habitat et hibernation

\n
\n🔹 Forêts feuillues, fourrés, parcs et jardins – présence d’arbustes essentielle.
\n🔹 Repos diurne sous les feuilles; actif du crépuscule à l’aube.
\n🔹 Hibernation d’octobre à avril; T° corporelle 36°C → ~1°C; rythme cardiaque ~180 → ~20/min.
\n🔹 Thermorégulation fine : remonte à ~5°C si le froid devient critique.
\n
\n\n\n

⚠️ Menaces

\n
\n🔹 Prédateurs : chiens, renards, blaireaux, rapaces nocturnes; parasites (tiques nombreuses) affaiblissent.
\n🔹 Trafic routier : le hérisson se met en boule au lieu de fuir.
\n🔹 Espèce protégée en Pologne – détention domestique interdite.
\n
\n\n\n

💡 Anecdotes

\n
\n🔹 Autrefois, sang/parties du hérisson en remèdes populaires; épines comme aiguilles de dissection.
\n🔹 À Rome (IVᵉ s. av. J.-C.), on l’élevait pour la viande et les épines (fuseaux).
\n🔹 Considéré porte-bonheur près des maisons; aujourd’hui « auxiliaire » des jardins contre les ravageurs.
\n🔹 Auteure du texte source polonais : Anna Pikus.
\n"}

Jeż Europejski