{"4":"

\n\n\n

\n🕍 Kirkut w Narewce – Ślad Żydowskiej Historii i Dziedzictwa\n

\n
\n\n\n

\nCmentarz żydowski w Narewce (kirkut) to jedno z najważniejszych miejsc pamięci na terenie gminy \ni jeden z najlepiej zachowanych materialnych śladów po dawnej społeczności żydowskiej, \nktóra przez dziesięciolecia współtworzyła charakter kulturowy Podlasia. \nPołożony na obrzeżach miejscowości, wśród drzew i naturalnej zieleni, stanowi ciche i refleksyjne miejsce \nspotkania z historią oraz opowieść o ludziach, których los przerwały tragiczne wydarzenia XX wieku.\n

\n\n\n

\n\n\n

📜 Początki społeczności żydowskiej w Narewce

\n
\n\n\n

\nPierwsze wzmianki o osadnictwie żydowskim w Narewce pochodzą z XIX wieku. \nW tym okresie miejscowość stała się ważnym ośrodkiem handlowo-rzemieślniczym, \na Żydzi stanowili znaczną część jej mieszkańców. \nTworzyli sklepy, warsztaty, domy modlitwy oraz instytucje społeczne. \nNa potrzeby lokalnej społeczności powstał również cmentarz — kirkut.\n

\n\n\n

\nNajprawdopodobniej założono go w drugiej połowie XIX wieku. \nSłużył mieszkańcom do czasu II wojny światowej, kiedy to społeczność żydowska w Narewce została całkowicie unicestwiona podczas okupacji niemieckiej.\n

\n\n\n

\n\n\n

🪦 Nekropolia – wielkość, układ i zachowane nagrobki

\n
\n\n\n

\nCmentarz zajmuje powierzchnię około 1,3 ha i położony jest ok. 1 km na wschód od centrum Narewki, przy dawnej drodze w kierunku Guszczewiny.\n

\n\n\n

\nWedług dostępnych inwentaryzacji i badań terenowych na kirkucie zachowało się około:\n

\n\n\n

\n🔹 150 macew w różnym stanie zachowania
\n🔹 wiele nagrobków wykonano z lokalnego kamienia (głównie piaskowiec i granit)
\n🔹 część macew jest czytelna, z wyraźnymi inskrypcjami hebrajskimi i jidysz
\n🔹 niektóre nagrobki zachowały tradycyjne symboliczne motywy, m.in.:\n

\n\n\n

🔹 korona (nagrobki uczonych i rabinów),
🔹 dzban i misa (Lewici),
🔹 dłonie w geście błogosławieństwa (Koheni),
🔹 złamane drzewo (symbol nagłego przerwania życia),
🔹 świeczniki (nagrobki kobiet).

\n\n\n

\nNajstarsze nagrobki datowane są na połowę XIX wieku, a najmłodsze — na lata 30. XX wieku.\n

\n\n\n

\n\n\n

🔧 Stan zachowania, opieka i prace porządkowe

\n
\n\n\n

\nPo II wojnie światowej kirkut, jak wiele nekropolii żydowskich w Polsce, popadł w zaniedbanie. \nPrzez dekady teren porosły krzewy i drzewa, a wiele macew przewróciło się lub uległo uszkodzeniu.\n

\n\n\n

\nW latach 2000–2020 na cmentarzu przeprowadzono szereg działań porządkowych i dokumentacyjnych:\n

\n\n\n

🔹 oczyszczenie terenu z zarośli i martwych drzew,
🔹 częściowe odtworzenie układu alejek,
🔹 pionizacja wybranych macew,
🔹 wykonanie dokumentacji fotograficznej i opisowej,
🔹 montaż tablicy informacyjnej oraz ogrodzenia ochronnego.

\n\n\n

\nZaangażowani byli m.in. wolontariusze z Polski i Izraela, lokalne organizacje i instytucje związane z ochroną dziedzictwa żydowskiego.\n

\n\n\n

\nObecnie kirkut znajduje się w rejestrze zabytków, co zapewnia mu ochronę prawną oraz gwarantuje, że prace konserwatorskie będą prowadzone według odpowiednich standardów.\n

\n\n\n

\n\n\n

🌿 Znaczenie historyczne i edukacyjne

\n
\n\n\n

\nCmentarz żydowski w Narewce to niezwykle ważne miejsce pamięci — zarówno dla potomków dawnych mieszkańców, jak i dla współczesnych odwiedzających. \nStanowi materialny zapis wielokulturowej przeszłości regionu, przypomina o społeczności, która przez dziesięciolecia współtworzyła życie gospodarcze, kulturowe i społeczne wsi.\n

\n\n\n

\nZachowane macewy to nie tylko kamienie — to biografie ludzi, rodzin, zawodów i tradycji. \nDzięki tłumaczeniom inskrypcji można poznać imiona, daty śmierci, a czasem także krótkie formuły pochwalne opisujące zmarłych.\n

\n\n\n

\nKirkut pełni również ważną rolę edukacyjną — przypomina o Holokauście i o dramacie zagłady społeczności żydowskiej w Narewce.\n

\n\n\n

\n\n\n

🚶 Wskazówki dla odwiedzających

\n
\n\n\n

\n🔹 Cmentarz znajduje się ok. 1 km od centrum — dojście możliwe pieszo lub rowerem.
\n🔹 Warto zabrać wygodne obuwie — teren jest naturalny, częściowo nierówny.
\n🔹 Obowiązuje zachowanie ciszy i szacunku — jest to miejsce pamięci.
\n🔹 Nie wolno przestawiać macew ani wchodzić na nagrobki.
\n🔹 Fotografowanie jest dozwolone, ale wskazana jest delikatność i refleksja.
\n

\n\n\n

\n\n\n

🧭 Podsumowanie

\n
\n\n\n

\nKirkut w Narewce jest jednym z najważniejszych świadectw historii regionu — miejscem pełnym symboliki, pamięci i emocji. \nTo przestrzeń, która skłania do zadumy, pozwala dotknąć wielokulturowej przeszłości Podlasia i zrozumieć dramaty, jakie przyniosło XX stulecie.\n

\n\n\n

\nDziś, dzięki działaniom porządkowym i konserwatorskim, nekropolia odzyskała należną godność i staje się coraz częściej odwiedzana przez mieszkańców, turystów oraz osoby zainteresowane historią żydowską wschodniej Polski.\n

\n\n\n

\nOdwiedzając to miejsce, oddajemy hołd dawnym mieszkańcom Narewki i zachowujemy pamięć o społeczności, która choć zniknęła, pozostawiła trwały ślad w historii regionu.\n

\n\n\n

\n\n","6":"

\n\n\n

\n🕍 El cementerio judío (Kirkut) de Narewka – Huella del patrimonio judío\n

\n
\n\n\n

\nEl cementerio judío de Narewka es uno de los lugares de memoria más importantes de la región \ny uno de los pocos vestigios materiales que quedan de la comunidad judía que, durante décadas, \nformó parte esencial de la vida cultural y social de Podlaquia. \nRodeado de bosque y situado en las afueras del pueblo, \nes un lugar silencioso y profundo que permite reencontrarse con la historia \ny con la memoria de quienes fueron víctimas de las tragedias del siglo XX.\n

\n\n\n

\n\n\n

📜 Orígenes de la comunidad judía

\n
\n\n\n

\nLos judíos comenzaron a asentarse en Narewka en el siglo XIX, formando una comunidad activa de comerciantes y artesanos. \nEl cementerio fue fundado en la segunda mitad del siglo XIX y estuvo en uso hasta la Segunda Guerra Mundial, \ncuando la comunidad fue aniquilada durante la ocupación nazi.\n

\n\n\n

\n\n\n

🪦 La necrópolis – distribución y lápidas conservadas

\n
\n\n\n

\nEl cementerio cubre aproximadamente 1,3 hectáreas y se encuentra a 1 km del centro del pueblo. \nSe conservan alrededor de 150 matzevot.\n

\n\n\n

🔹 inscripciones en hebreo y yidis,
🔹 símbolos tradicionales: coronas, candelabros, manos de kohanim, jarras de levitas, árboles rotos,
🔹 lápidas de piedra arenisca, granito y roca local.

\n\n\n

\nLas lápidas más antiguas datan del siglo XIX.\n

\n\n\n

\n\n\n

🔧 Conservación y trabajos de restauración

\n
\n\n\n

\nTras la guerra, el cementerio quedó abandonado y cubierto por la vegetación. \nDesde los años 2000 se han realizado:\n

\n\n\n

🔹 limpieza del terreno,
🔹 enderezamiento de lápidas,
🔹 documentación fotográfica,
🔹 instalación de señalización y vallado.

\n\n\n

\nEl cementerio está registrado como monumento protegido.\n

\n\n\n

\n\n\n

🌿 Patrimonio y reflexión

\n
\n\n\n

\nEl kirkut de Narewka es un lugar clave para la memoria histórica de la comunidad judía \nque vivió en la región. \nEs un espacio emocional, educativo y profundamente simbólico.\n

\n\n\n

\n\n\n

🚶 Consejos para visitantes

\n
\n\n\n

\n🔹 mantener silencio y respeto,
\n🔹 no tocar ni mover las lápidas,
\n🔹 llevar calzado adecuado,
\n🔹 fotografiar con discreción.
\n

\n\n\n

\n\n\n

🧭 Resumen

\n
\n\n\n

\nEl cementerio judío de Narewka es un testimonio excepcional de la historia multicultural de Podlaquia. \nSus lápidas, su atmósfera y su significado histórico lo convierten en un lugar esencial para quienes desean comprender la memoria judía de la región.\n

\n\n\n

\n\n","12":"

\n\n\n

\n🕍 Der jüdische Friedhof (Kirkut) in Narewka – Zeugnis jüdischen Erbes\n

\n
\n\n\n

\nDer jüdische Friedhof in Narewka ist eines der bedeutendsten Erinnerungsorte der Region \nund eines der wenigen materiellen Zeugnisse der einst lebendigen jüdischen Gemeinde, \ndie über Jahrzehnte die kulturelle Landschaft Podlachiens mitprägte. \nInmitten von Wald am Rand des Dorfes gelegen, \nist er ein stiller, eindrucksvoller Ort der Erinnerung und Besinnung.\n

\n\n\n

\n\n\n

📜 Anfänge der jüdischen Gemeinde

\n
\n\n\n

\nIm 19. Jahrhundert ließen sich Juden in Narewka nieder und bildeten eine aktive Gemeinschaft aus Händlern und Handwerkern. \nDer Friedhof wurde in der zweiten Hälfte des 19. Jahrhunderts angelegt und blieb bis zum Zweiten Weltkrieg in Nutzung, \nals die jüdische Bevölkerung durch die nationalsozialistische Besatzung ausgelöscht wurde.\n

\n\n\n

\n\n\n

🪦 Die Nekropole – Fläche und erhaltene Matzevot

\n
\n\n\n

\nDer Friedhof umfasst rund 1,3 Hektar und liegt etwa 1 km östlich des Dorfzentrums. \nEtwa 150 Matzevot sind erhalten.\n

\n\n\n

🔹 hebräische und jiddische Inschriften,
🔹 Symbole: Kronen, Leuchter, Kohen-Hände, Krüge der Leviten, gebrochene Bäume,
🔹 Grabsteine aus Sandstein, Granit und lokalem Gestein.

\n\n\n

\nDie ältesten stammen aus der Mitte des 19. Jahrhunderts.\n

\n\n\n

\n\n\n

🔧 Erhaltungszustand und Restaurierung

\n
\n\n\n

\nNach dem Krieg war der Friedhof überwuchert und verwahrlost. \nSeit den 2000er-Jahren wurden folgende Maßnahmen durchgeführt:\n

\n\n\n

🔹 Freilegung des Geländes von Bewuchs,
🔹 Aufrichtung beschädigter Matzevot,
🔹 fotografische Dokumentation,
🔹 Anbringen einer Informationstafel und schützender Umzäunung.

\n\n\n

\nDer Friedhof steht unter Denkmalschutz.\n

\n\n\n

\n\n\n

🌿 Bedeutung und kulturelles Erbe

\n
\n\n\n

\nDer Kirkut in Narewka erinnert an die reiche jüdische Tradition der Region \nund an das Schicksal der vernichteten Gemeinde. \nEr ist ein bedeutender Ort der Bildung, des Gedenkens und der Besinnung.\n

\n\n\n

\n\n\n

🚶 Hinweise für Besucher

\n
\n\n\n

\n🔹 bitte respektvoll verhalten,
\n🔹 Matzevot nicht berühren oder versetzen,
\n🔹 festes Schuhwerk empfohlen,
\n🔹 Fotografieren ist erlaubt, jedoch mit Zurückhaltung.
\n

\n\n\n

\n\n\n

🧭 Zusammenfassung

\n
\n\n\n

\nDer jüdische Friedhof von Narewka ist ein einzigartiges Zeugnis der multikulturellen Vergangenheit Podlachiens. \nSeine Atmosphäre, die Symbolik der Grabsteine und die bewegende Geschichte machen ihn zu einem bedeutsamen Ort des Erinnerns und Lernens.\n

\n\n\n

\n\n","13":"

\n\n\n

\n🕍 The Jewish Cemetery (Kirkut) in Narewka – A Trace of Jewish Heritage\n

\n
\n\n\n

\nThe Jewish cemetery in Narewka is one of the most important memorial sites in the region \nand one of the few surviving physical traces of the once vibrant Jewish community \nthat shaped the cultural and social life of Podlasie for decades. \nLocated on the outskirts of the village, surrounded by forest, \nit is a peaceful and reflective place that allows visitors to connect with history \nand the memory of people whose lives were cut short by the tragic events of the 20th century.\n

\n\n\n

\n\n\n

📜 Origins of the Jewish Community

\n
\n\n\n

\nJews began settling in Narewka in the 19th century, forming a dynamic community of merchants and craftsmen. \nThe cemetery was established in the second half of the 19th century and served the community until World War II, \nwhen the Jewish population of Narewka was completely annihilated during the Nazi occupation.\n

\n\n\n

\n\n\n

🪦 The Cemetery – Layout and Preserved Matzevot

\n
\n\n\n

\nThe cemetery covers approximately 1.3 hectares and is located about 1 km east of the village centre.\nAround 150 matzevot (Jewish tombstones) have survived.\n

\n\n\n

🔹 inscriptions in Hebrew and Yiddish,
🔹 symbolic motifs: crowns, candlesticks, Kohen hands, Levi pitchers, broken trees,
🔹 tombstones made of sandstone, granite and local stone.

\n\n\n

\nThe oldest matzevot date back to the mid-19th century; the latest to the 1930s.\n

\n\n\n

\n\n\n

🔧 Preservation and Restoration Efforts

\n
\n\n\n

\nAfter the war, the cemetery became overgrown and neglected. \nFrom the 2000s onward, restoration efforts have included:\n

\n\n\n

🔹 clearing vegetation,
🔹 cleaning and re-erecting matzevot,
🔹 photographic documentation,
🔹 installation of an information board and protective fencing.

\n\n\n

\nThe cemetery is officially listed as a protected historical monument.\n

\n\n\n

\n\n\n

🌿 Heritage and Cultural Significance

\n
\n\n\n

\nThe Narewka kirkut is a powerful place of memory — a reminder of the once thriving Jewish community \nthat contributed to the cultural richness of the region. \nIt also serves as a site of Holocaust remembrance, education and reflection.\n

\n\n\n

\n\n\n

🚶 Visitor Information

\n
\n\n\n

\n🔹 please maintain silence and respect,
\n🔹 do not touch or move the matzevot,
\n🔹 the terrain is natural and uneven — wear sturdy shoes,
\n🔹 photography is allowed when done respectfully.
\n

\n\n\n

\n\n\n

🧭 Summary

\n
\n\n\n

\nThe Jewish cemetery in Narewka stands as one of the most significant testimonies to the region’s multicultural past. \nThe preserved gravestones and the tranquility of the forest create a deeply moving memorial space, \nhonouring the memory of former residents and reminding visitors of the importance of remembrance.\n

\n\n\n

\n\n","14":"

\n\n\n

\n🕍 Le cimetière juif (Kirkut) de Narewka – Trace du patrimoine juif\n

\n
\n\n\n

\nLe cimetière juif de Narewka est l’un des lieux de mémoire les plus importants de la région \net l’un des rares vestiges matériels de la communauté juive autrefois florissante \nqui a marqué la vie culturelle et sociale de la Podlachie. \nSitué en périphérie du village, au milieu de la forêt, \nc’est un lieu calme et propice à la réflexion, permettant de se relier à l’histoire \net à la mémoire de ceux dont la vie fut brisée par les tragédies du XXᵉ siècle.\n

\n\n\n

\n\n\n

📜 Origines de la communauté juive

\n
\n\n\n

\nLes Juifs commencèrent à s’installer à Narewka au XIXᵉ siècle, formant une communauté dynamique de commerçants et d’artisans. \nLe cimetière fut fondé dans la seconde moitié du XIXᵉ siècle \net servit jusqu’à la Seconde Guerre mondiale, où la communauté fut totalement anéantie lors de l’occupation nazie.\n

\n\n\n

\n\n\n

🪦 Le cimetière – organisation et stèles conservées

\n
\n\n\n

\nLe site couvre environ 1,3 hectare et se situe à environ 1 km à l’est du centre du village. \nEnviron 150 stèles funéraires (matzevot) sont encore visibles.\n

\n\n\n

🔹 inscriptions en hébreu et en yiddish,
🔹 motifs symboliques : couronnes, chandeliers, mains de kohanim, cruches de lévites, arbres brisés,
🔹 stèles en grès, granit et pierre locale.

\n\n\n

\nLes plus anciennes datent du milieu du XIXᵉ siècle.\n

\n\n\n

\n\n\n

🔧 État de conservation et restauration

\n
\n\n\n

\nAprès la guerre, le cimetière est resté longtemps abandonné. \nDepuis les années 2000, plusieurs travaux ont été réalisés :\n

\n\n\n

🔹 débroussaillage et nettoyage du terrain,
🔹 redressement des stèles,
🔹 documentation photographique,
🔹 installation d’un panneau d’information et d’une clôture protectrice.

\n\n\n

\nLe site est inscrit au registre des monuments historiques.\n

\n\n\n

\n\n\n

🌿 Héritage et importance culturelle

\n
\n\n\n

\nLe kirkut de Narewka rappelle la richesse culturelle d’une communauté disparue \net constitue un lieu essentiel pour la mémoire de la Shoah. \nIl joue un rôle éducatif important pour les visiteurs et les jeunes générations.\n

\n\n\n

\n\n\n

🚶 Conseils aux visiteurs

\n
\n\n\n

\n🔹 respecter le silence,
\n🔹 ne pas toucher ni déplacer les stèles,
\n🔹 porter des chaussures adaptées,
\n🔹 photographier avec discrétion.
\n

\n\n\n

\n\n\n

🧭 Résumé

\n
\n\n\n

\nLe cimetière juif de Narewka est un témoignage précieux du passé multiculturel de la Podlachie. \nSa sérénité et ses stèles anciennes invitent à la réflexion et au recueillement, \nhonorant la mémoire des habitants qui vivaient ici autrefois.\n

\n\n\n

\n\n"}